مرزنجوش، منبع ویتامین ها

مرزنجوش، منبع ویتامین ها

مرزنجوش (مرزنگوش) یکی از محبوب ترین گیاهان مدیترانه ای است که از زمان های کهن، از ارزش های غذایی و دارویی آن استفاده می شود. این گیاه طعم شیرین و تندی دارد که تا حدودی شبیه به پونه است.
گیاه مرزنجوش از خانواده ی نعناعیان است و گیاهان و ادویه های متداولی همچون شوید، رازیانه و زیره ی سبز از هم خانواده های آن هستند.
مرزنجوش بومی آسیای صغیر (ترکیه) است اما در مناطق مدیترانه ای و جنوب اروپا هم به فراوانی می روید. مرزنجوش یک درختچه ی کوچک با ریشه ی چوبی است که در خاک های خشک و آهکی به خوبی می روید. ارتفاع آن به ۷۵ سانتی متر می رسد؛ ساقه های پرزدار، برگ های بیضی شکل و سبز تیره و گل های سفید مایل به صورتی و کوچکی دارد.

فواید مرزنجوش

• مرزنجوش یکی از گیاهان محبوب در مناطق مدیترانه ای است. در یونان باستان، از آن برای درست کردن تاج ها و حلقه های گل استفاده می کردند و معتقد بودند که مرزنجوش نمادی از صلح، هماهنگی و شادی است.
• این گیاه حاوی ترکیبات فعّال گیاهی، ‌مواد معدنی و ویتامین های بسیاری است که برای سلامت و تندرستی لازم هستند.
• قسمت های گیاهی آن حاوی ترکیبات شیمیایی همچون اوژنول، سابینن، آلفا ترپینن، سیمن، ترپینولین، لینالول، سیس- سابینن هیدرات، لینالیل استات، ترپینن-۴-ال و ترپینئول هستند. این ترکیبات دارای خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی هستند.
• مرزنجوش تازه ویتامین C (آسکوربیک اسید) بالایی دارد. ویتامین C یک آنتی اکسیدان طبیعی و قوی است که به پاکسازی بدن از رادیکال های آزاد خطرناک کمک می کند. آسکوربیک اسید دستگاه ایمنی را تقویت می کند، جراحت ها را درمان می کند و خواص ضد ویروسی دارد.
• مرزنجوش حاوی میزان بالایی بتا کاروتن، ویتامین A، کریپتوکسانتین، لوتئین و زی زانتین است. کاروتن ها، زانتین ها و لوتئین، آنتی اکسیدان های فلاونوئیدی قوی هستند. این ترکیبات در کنار هم می توانند از بدن در برابر رادیکال های آزاد اکسیژن و گونه های واکنش پذیر اکسیژن (ROS) محافظت کنند که نقش مهمی در فرآیند پیری و ایجاد بیماری های مختلف ایفا می کنند.
• ویتامین A دارای خواص آنتی اکسیدانی است و برای سلامت چشم ها لازم است. این ویتامین برای سلامت غشاهای مخاطی و پوست هم ضروری است. مصرف مواد طبیعی سرشار از ویتامین A و کاروتن ها از سرطان های ریه و حفره ی دهان جلوگیری می کند.
• زی زانتین یک کاروتنوئید مهم غذایی است که به طور خاص، در لکه ی زرد چشم جذب می شود و عملکرد آنتی اکسیدانی و فلیتر نور را انجام می دهد. ثابت شده است که زی زانتین به جلوگیری از تباهی لکه ی زرد که شایع ترین دلیل کوری در افراد مسن است هم کمک می کند.
• مرزنجوش یکی از غنی ترین منابع گیاهی ویتامین K است. این ویتامین با افزایش فعالیت استخوان سازی، نقش مهمی را در ساخت توده ی استخوانی ایفا می کند. این ویتامین میزان آسیب نورونی در مغز را کاهش می دهد و به این ترتیب، نقش تعیین کننده ای را در درمان بیماری آلزایمر ایفا می کند.
• مرزنجوش حاوی مواد معدنی همچون آهن، کلسیم، پتاسیم، منگنز، مس، روی و منیزیم است. پتاسیم جزء مهمی از مایعات سلولی و مایعات بدن را تشکیل می دهد و به کنترل ضربان قلب و فشار خون کمک می کند. منگنز نقش تعیین کننده ای در عملکرد آنزیم سوپراکسید دیسموتاز ایفا می کند.
• علاوه بر این، برگ های مرزنجوش منبع عالی آهن هستند. آهن نقش مهمی را در متابولیسم سلولی ایفا می کند. این ماده ی معدنی جزئی از هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز است و نقش تعیین کننده ای را در اکسیژن رسانی خون ایفا می کند.

مرزنجوش، منبع ویتامین ها

مرزنجوش، منبع ویتامین ها

کاربرد در آشپزی

برگ های تازه ی مرزنجوش را با آب سرد بشویید. برگ های خشک شده ی مرزنجوش بر خلاف گیاهان خشک دیگر همچون مریم گلی، آویشن و غیره، عطر و طعم خود را حفظ می کند و حتی عطر و طعم آن بعد از خشک شدن، بیشتر هم می شود. برای حفظ عطر و طعم مرزنجوش، معمولاً آن را در مراحل آخر پخت به غذا اضافه می کنند زیرا پختن طولانی مدت باعث بخار شدن روغن های فرّار آن می شود.

چند توصیه ی آشپزی:

•    می توانید از مرزنجوش تازه برای طعم دار کردن سالاد، سوپ ها، خورش ها، ترشیجات و همچنین همراه با تخم مرغ و غذاهای گیاهی استفاده کنید.
•    این گیاه عطر مطبوعی به سبزیجاتی همچون اسفناج، گل کلم، گوجه، لوبیا، نخود، سیب زمینی و هویج می دهد.
•    ترکیب آن با گیاهان دیگری همچون آویشن، ترخون، برگ بو و جعفری، ترکیب خوبی است.
•    مرزنجوش چاشنی خوبی برای انواع سس، پیتزا و مرغ است.
•    دمنوش مرزنجوش یکی از نوشیدنی های محبوب در مناطق مدیترانه ای است.

کاربردهای دارویی مرزنجوش

•    روغن های فرّار موجود در قسمت های گیاهی مرزنجوش، حاوی ترکیبات مفیدی همچون ترپین، لینالول، ترپینئول، لینالیل استات، اوسیمن، کادینن، گرانیل استات، سیترال، اوژنول و غیره هستند. این ترکیبات خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی دارند. از مرزنجوش برای درمان بیماری های خفیفی همچون نفخ، درد عضلانی و روماتیسم استفاده می شود.
•    اوژنول موجود در مرزنجوش (۱۰%) خواص ضدالتهابی دارد و با آنزیم التهاب آور سیکلواکسیژناز (COX) مقابله می کند. این خاصیت اوژنول باعث شده است که درمان مناسبی برای افراد مبتلا به بیماری های التهابی همچون آرتروز روماتیسمی، آرتروز و بیماری های التهابی روده محسوب شود.
•    مصرف متعادل مرزنجوش به تسکین دردهای قاعدگی و رفع لکوره (افزایش ترشّحات واژن) کمک می کند. مرزنجوش جریان قاعدگی را افزایش می دهد بنابراین نباید در دوران بارداری و یا زمانی که خونریزی شدید قاعدگی دارید،‌ از آن استفاد کنید.
•    روغن های فرّار موجود در مرزنجوش دارای خواص ضد قارچی و ضد باکتریایی هستند و بسیاری از باکتری های بیماری زا همچون استافیلوکوکوس، اِکولی، شیگلا، پروتئوس و سودوموناس را از بین می برند.
•    دمونش مرزنجوش به رفع تهوّع و نفخ کمک می کند و تصور می شود که خاصیت ضدعفونی کنندگی خفیفی هم دارد.

مرزنجوش، منبع ویتامین ها

دارو های گیاهی

وسوسه لاغر شدن در مدتی کوتاه یا به بیانی خوش‌اندام شدن طی چند هفته یا چند ماه، بسیاری از افراد را به حدی تحت تأثیر قرار می‌دهد که حاضرند برای رسیدن به آن به قیمت از دست دادن سلامتی و حتی در مواردی جانشان، خطر کنند. در مسیر دستیابی به رویای شیرین لاغر شدن، بسیاری از کسانی که اضافه‌وزن زیاد دارند، تصمیم می‌گیرند روشی را برای لاغر شدن انتخاب کنند که ظاهر بسیار آسان‌تر و سهل‌الوصول‌تر از روش‌های دیگر کاهش وزن به نظر می‌رسد، یعنی به مصرف داروها یا قرص‌های لاغری پناه می‌برند. غافل از این‌که مصرف این داروها دقیقاً همچون راه رفتن روی لبه تیغ است. به بیان دیگر متخصصان تغذیه بر این اعتقادند، مضرات نامطلوب داروهای لاغری برای کاهش وزن خیلی بیشتر از مزایای این داروهاست. با این حال تعجب نکنید اگر بشنوید که همچنان شرکت‌های بزرگ داروسازی دنیا، با اتکا به منافع تجاری خود، درصدد هستند که به رغم مضرات بعضاً جبران‌ناپذیر این دارو تا چند سال آینده داروهایی تولید کنند که با خاصیت جایگزینی سیستم گوارشی، حتی با خوردن اندکی غذا حس سیری را به چاق‌ها خواهد داد.

پیامدهای منفی قرص‌های لاغری

متخصصان تغذیه با جدیت تاکید می‌کنند که هیچ داروی لاغری اعم از داروهایی با ریشه شیمیایی یا گیاهی نمی‌تواند سوخت مواد انرژی‌زا را در بدن بالا ببرد و این داروها به عنوان یک شیوه کاهش وزن توصیه نمی‌شوند.

برلیانت بزرگمهر، مسئول کمیته آموزش همگانی انجمن تغذیه ایران درباره نحوه عملکرد این داروها در بدن می‌گوید: بعضی از داروها ادرار را زیاد می‌کنند و بر این اساس باعث کاهش آب مورد نیاز بدن و در ظاهر، کاهش وزن می‌شوند. درحالی‌که لاغری به معنای سوخت چربی در بدن است و نه از دست رفتن آب بدن. از سوی دیگر این داروها منجر به از دست رفتن الکترولیت‌های همراه آب بدن نیز می‌شوند. به بیان دیگر با از دست رفتن سدیم، پتاسیم و کلر، تعادل الکترولیتی بدن به هم می‌ریزد که از عوارض آن می‌تواند سرگیجه، تهوع و حتی اختلالات قلبی ـ عروقی باشد.

این مشاور تغذیه و رژیم درمانی اضافه می‌کند: دسته‌ای دیگر از این داروها ملین هستند و با ازدیاد حرکات طولی روده، منجر به دفع بیشتر مواد غذایی می‌شوند. این روند منجر به ایجاد اختلالاتی در جذب غذاها در بدن شده و مانع رسیدن مواد مغذی لازم و ضروری به بدن می‌شوند و به نوعی سوءتغذیه ایجاد می‌کنند. مصرف این داروها، عوارض مختلفی را به همراه دارد که کمترین آن، ریزش شدید مو در شخص مصرف‌کننده است.

دسته‌ای دیگر از این داروها با چربی ترکیب می‌شوند و دفع چربی را از بدن افزایش می‌دهند که با افزایش دفع چربی، مواد محلول در چربی همچون ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز از بدن دفع می‌شوند.

درعین‌حال مصرف داروهای لاغری هورمونی هم که سوخت مواد انرژی را افزایش می‌دهند، به علت ایجاد اختلال در تعادل هورمونی بدن، به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. در ارتباط با داروهای کاهش‌دهنده اشتها نیز به علت ایجاد سوءتغذیه در مصرف‌کننده، متخصصان تغذیه نظر مثبتی ندارند.

از سرگیجه و تهوع تا بروز بیماری‌های قلبی

بسیاری از متخصصان تاکید می‌کنند که داروهای لاغری بر سیستم عصبی مرکزی فرد تأثیر می‌گذارد و با بیماری‌هایی نظیر تپش قلب، افزایش فشارخون، اختلال در سیستم تنفسی و حتی ایست قلبی همراه خواهد بود.

بر این اساس می‌توان گفت تقریباً تمامی داروهایی که تحت عنوان داروی ضد چاقی در اختیار مردم قرار می‌گیرد، دارای عوارض منفی هستند. از عوارض مصرف داروهای لاغری می‌تواند افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون، تعریق زیاد، یبوست، کم خوابی، تشنگی زیاد، سرگیجه، سردرد، اضطراب و خشکی دهان باشد.

البته بزرگمهر مصرف این داروها را در یک مورد تأیید می‌کند و می‌افزاید: ما داروهای لاغری آن هم نوع خاصی از آن‌ها (به عنوان مثال کارنیتین) را در مواردی که شخص می‌خواهد تحت عمل جراحی قرار بگیرد و بالا بودن وزنش برایش خطرناک است، جهت کاهش وزن توصیه می‌کنیم حتی ما داروی متفورمین را که داروی خاص افراد دیابتی است و این روزها توسط بسیاری از افراد جهت کاهش وزن استفاده می‌شود، به هیچ‌وجه تأیید نمی‌کنیم. کما این‌که رئیس انجمن دیابت هم تاکید کرده است که مصرف خودسرانه این دارو در افراد چاقی که قند خون آن‌ها بالا نیست، ممکن است منجر به افت قندخون و حتی بی‌هوشی و کما شود.

مسعود اسلامی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با بیان این که مصرف قرص‌های لاغری عوارض شدیدی بر ضربان قلب دارد اظهار داشت: مصرف قرص‌های لاغری مخصوصاً نوع گیاهی به دلیل افزودن موادی به آن‌ها موقع ساخت می‌تواند نامنظمی شدید ضربان قلب را موجب شود.

وی افزود: موارد متعددی در مجلات معتبر دنیا درباره مرگ ناگهانی استفاده‌کنندگان از این قرص‌ها گزارش شده است.

استادیار گروه قلب و عروق بیمارستان امام خمینی (ره) گفت: هفته گذشته خانم جوانی را در بیمارستان بستری کردم که از قرص‌های لاغری که در ماهواره تبلیغ می‌شد استفاده کرده بود و به دلیل نامنظمی ضربان قلب ناچار شدیم برای او باتری قلب بگذاریم.

وی با تاکید بر نقش رسانه‌ها در زمینه اطلاع‌رسانی نسبت به عوارض این قرص‌ها اظهار داشت: باید نسبت به مصرف این قرص‌ها اطلاع‌رسانی شود زیرا ایست قلبی و مرگ ناگهانی نتیجه مصرف قرص‌های لاغری است. بسیاری از این داروهای گیاهی کاهش وزن در کشورهای غربی ممنوع است حتی آن‌هایی که در دو سال گذشته در این کشورها ساخته شده و طرفداران زیادی نیز پیدا کرده بودند به دلیل عوارض قلبی از بازار جمع‌آوری شده است.

دبیر علمی شانزدهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های قلب و عروق افزود: تغییر سبک زندگی با ورزش و مصرف غذاهای طبیعی در کاهش وزن و سلامت افراد بسیار موثر است.

وی با اشاره به مکانیسم اثر قرص‌های لاغری گفت: این قرص‌ها شبیه آمفتامین‌ها عمل می‌کنند مانند آنچه در شیشه وجود دارد مکانیسم این‌ها به گونه‌ای است که بر سیستم قلب و ضربان آن اثر می‌گذارند و ضربان قلب را به شدت افزایش می‌دهند و در موارد شدید آریتمی بطنی ایجاد می‌کنند که منجر به ایست قلبی می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: مصرف شیشه عضله قلب را ضعیف می‌کند و موجب می‌شود تا عضله قلب تنها 15 درصد کار کند بنابراین باید نسبت به عوارض قلبی که در پی مصرف شیشه و قرص‌های لاغری که به نظر می‌رسد ترکیباتی مشابه آمفتامین‌ها دارند هشدار داده شود.

تا حالا به سیگنال‌های بدنتان به خوبی دقت کرده‌اید؟ مغز همان فرمانده بدن آن بالا نشسته و علائم و به اصطلاح سیگنال‌هایی ارسال می‌کند و ما آن‌ها را با عناوینی مانند تشنگی، گرسنگی، خواب‌آلودگی، درد و غیره تفسیرش می‌کنیم؛ اما گاهی بدن ما سیگنال‌ها را اشتباه می‌کند و آن‌ها را به عنوان گرسنگی تفسیر می‌کند. در نتیجه به دنبال مصرف مواد غذایی می‌روید که چندان مورد نیاز بدن نیستند. در نتیجه کالری روی کالری می‌گذارید و بعد از مدتی متوجه می‌شوید چاق شده‌اید.

در این مطلب نشانه‌هایی معرفی می‌کنیم که بر اساس آن‌ها می‌توانید تشخیص دهید واقعاً گرسنه‌تان هست و نیاز به مواد غذایی دارید یا اینکه سیگنال‌ها را اشتباهی گرفته‌اید.

گرسنگی به تدریج بروز می‌کند

احساس گرسنگی در ابتدا احساسی جزئی است که به مرور شدت گرفته و تبدیل به دل‌ضعفه می‌شود؛ اما گرسنگیِ احساسی یعنی گرسنگی که از روی کسالت و بی‌حوصلگی بروز می‌کند، ناگهانی و بدون پیش زمینه است. در نتیجه زمانی که ناگهان دلتان غذا می‌خواهد بدانید که به طور واقعی گرسنه نیستید بلکه دلتان می‌خواهد چیزی بخورید.

صدای شکم در می آید

زمانی که معده به طور کامل خالی باشد شکم به غار و غور می‌افتد و احساس کشش در معده می‌کنید؛ یعنی اینکه به اصطلاح دلتان ضعف می‌رود و در این صورت نیاز واقعی به مصرف مواد غذایی و پر کردن معده‌تان دارید.

آدم گرسنه دنبال منو نمی‌گردد

گرسنگی واقعی فرد را به مصرف هر ماده‌ی غذایی می‌کشاند. زمانی که معده واقعاً خالی باشد به هر ماده‌ی غذایی روی خوش نشان می‌دهد. زمانی که از بعضی خوراکی‌ها ایراد می‌گیرید و می‌گویید «دلم این را نمی خواهد»، «دلم یک غذای دیگر می خواهد» و غیره یعنی اینکه به معنای واقعی گرسنه‌تان نیست و دلتان ناخنک زدن می‌خواهد.

10 دقیقه صبر کنید

هر وقت احساس کردید گرسنه‌تان است به ساعت نگاه کنید و خودتان را به کار دیگری مشغول کنید. هر هوس غذایی که ربطی به گرسنگی واقعی نداشته باشد بعد از ده دقیقه از بین می‌رود.

یک لیوان آب بنوشید

گاهی بدن گرسنگی و تشنگی را اشتباه می‌گیرد. زمانی که احساس کردید دلتان می‌خواهد چیزی میل کنید اول از همه یک لیوان آب میل کنید و ده دقیقه صبر کنید. اگر همچنان گرسنه بودید معنی‌اش این است که واقعاً گرسنه‌اید. اگر احساس گرسنگی رفع شود معنی‌اش این است که از ابتدا نیز گرسنه نبوده‌اید بلکه تشنگی به سراغتان آمده بود.

آدامسی در دهان بگذارید

اگر آدامس، آب نبات نعنایی و غیره در دهان گذاشتید و احساس گرسنگی‌تان رفع شد یعنی اینکه واقعاً گرسنه‌تان نبوده صرفاً دلتان می‌خواست چیزی بخورید.